Πρόληψη Καρκίνου Παχέος Εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) είναι ο τρίτος σε συχνότητα καρκίνος σε άντρες και γυναίκες και η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η πενταετής επιβίωση φτάνει το 90% αν διαγνωσθεί έγκαιρα (εντόπιση μόνο στο τοίχωμα του εντέρου), το 68%, αν η νόσος έχει προσβάλει τους τοπικούς λεμφαδένες, αλλά μόλις το 10% αν η νόσος έχει επεκταθεί σε άλλα όργανα.

Τα ακριβή αίτια του ΚΠΕ παραμένουν άγνωστα. Περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εκδήλωσή του.

Η συντριπτική πλειονότητα του καρκίνου του παχέος εντέρου αναπτύσσεται πάνω σε πολύποδες. Οι πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι που προβάλλουν εντός του εντέρου. Κάποιοι απ’ αυτούς, τα αδενώματα, εξελίσσονται στην πορεία του χρόνου σε καρκίνο μέσα από μια διαδικασία που διαρκεί περίπου 10 χρόνια.

Συμπτώματα που είναι ανησυχητικά και θα πρέπει να οδηγήσουν σε άμεση επικοινωνία με τον ιατρό είναι: Αίμα στα κόπρανα, αναιμία, αλλαγή στις κενώσεις, κοιλιακός πόνος, αίσθημα ατελούς κένωσης και απώλεια βάρους.

Πρόληψη του ΚΠΕ μπορεί να γίνει είτε επηρεάζοντας τους περιβαλλοντικούς παράγοντες θετικά είτε διαγιγνώσκοντας τις προκαρκινικές βλάβες, δηλαδή τους πολύποδες, έγκαιρα, έτσι ώστε να αφαιρούνται στο αρχικό τους στάδιο.
Ο περιορισμός στην κατανάλωση κόκκινου κρέατος, η αυξημένη πρόσληψη λαχανικών, φρούτων και γαλακτοκομικών προϊόντων, η άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος και της παχυσαρκίας και η χρόνια λήψη φαρμάκων όπως η ασπιρίνη φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Ωστόσο, αυτό που φαίνεται πραγματικά να μειώνει σημαντικά τη συχνότητα του ΚΠΕ είναι η ύπαρξη συστηματικά οργανωμένου προγράμματος προληπτικού ελέγχου του πληθυσμού για την ανεύρεση των αδενωματωδών πολυπόδων, που αφορούν περίπου το 60% των πολυπόδων του εντέρου και εξελίσσονται σε κακοήθεια.

Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση των πολυπόδων και του πρώιμου καρκίνου του παχέος εντέρου είναι:
• Η ανίχνευση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα
• Η σιγμοειδοσκόπηση
• Ο συνδυασμός ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα και σιγμοειδοσκόπησης
• Ο ακτινολογικός έλεγχος με βαριούχο υποκλυσμό
• Η κολονοσκόπηση

Από τις ανωτέρω εξετάσεις η μοναδική αποτελεσματική, διαγνωστικά και θεραπευτικά, είναι η κολονοσκόπηση, κατά την οποία έπειτα από κατάλληλη προετοιμασία και υπό ενδοφλέβια καταστολή προς αποφυγή πόνου ελέγχεται ολόκληρο το παχύ έντερο με παράλληλη δυνατότητα αφαίρεσης των πολυπόδων που θα ανευρεθούν. Η όλη διαδικασία είναι ασφαλής, καθώς υπάρχουν πολύ μικρά ποσοστά επιπλοκών, όπως σοβαρή αιμορραγία ή διάτρηση (περίπου 1:1.000).
Σε κάθε κέντρο όπου υπάρχει δυνατότητα διενέργειας κολονοσκόπησης σε μεγάλο αριθμό ασθενών αποτελεί την εξέταση εκλογής για την πρόληψη του ΚΠΕ.

Οργάνωση προγράμματος πρόληψης καρκίνου παχέος εντέρου
Η συχνότητα και η θνητότητα του ΚΠΕ βαίνουν μειούμενες και αυτό οφείλεται στα προγράμματα έγκαιρης διάγνωσης και πρόληψης που εφαρμόζονται παγκόσμια.

Ωστόσο, υπάρχει ακόμη μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού στις δυτικές κοινωνίες που δεν συμμετέχουν στο κατάλληλο για την ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό τους πρόγραμμα.

Ποιοι πρέπει να κάνουν προληπτικό έλεγχο;
• Ομάδα μέσου κινδύνου: Άτομα ηλικίας 50 ετών ή μεγαλύτερης ηλικίας χωρίς συμπτώματα που δεν ανήκουν σε κάποια από τις παρακάτω κατηγορίες πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση. Ο επανέλεγχος γίνεται σε χρόνο που καθορίζεται από τα ευρήματα.
• Ομάδα υψηλού κινδύνου: 

• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου ή πολυπόδων παχέος εντέρου. Η ύπαρξη ενός ή περισσότερων α’ βαθμού συγγενών με καρκίνο ή αδενωματώδη πολύποδα του εντέρου καθιστά αναγκαία την κολονοσκόπηση σε ηλικία 40 ετών ή 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία εκδήλωσης της νόσου στον συγγενή.
• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό οικογενούς αδενωματώδους πολυποδίασης ή οικογενειακού κληρονομικού μη πολυποδιασικού καρκίνου πρέπει κατ’ αρχήν να υποβάλλονται σε γενετικό έλεγχο. Αν φέρουν το γονίδιο ή αν δεν υπάρχει η δυνατότητα τέτοιου ελέγχου, πρέπει να υποβάλλονται σε κολονοσκόπηση από την εφηβεία ετησίως ή την ηλικία των 25 ετών ανά διετία, αντίστοιχα.
• Άτομα που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα ή νόσο Crohn παχέος εντέρου πρέπει να υποβάλλονται σε ετήσια κολονοσκόπηση που αρχίζει 8 έτη από την εμφάνιση της νόσου σε ολική προσβολή του παχέος εντέρου ή 15 έτη έπειτα από περιφερική προσβολή του εντέρου (ορθοσιγμοειδές).

Το σημαντικότερο όλων είναι η παραμονή των ατόμων που υποβλήθηκαν σε εξέταση στο πρόγραμμα παρακολούθησης. Ο επανέλεγχος καθορίζεται κατά περίπτωση ανάλογα με τα ευρήματα:

• Ολική κολονοσκόπηση χωρίς ευρήματα ή με μικρούς υπερπλαστικούς πολύποδες ορθού σε μέσου κινδύνου άτομα πρέπει να επαναλαμβάνεται σε 5-10 έτη.
• Άτομα με 1-2 μικρά αδενώματα με χαμηλόβαθμη δυσπλασία επανελέγχονται σε 5 έτη.
• Άτομα με 3-10 μικρά αδενώματα ή 1 αδένωμα > 1 εκ. πρέπει να ελέγχονται σε 3 έτη.
• Ασθενείς με >10 αδενώματα επανελέγχονται σε 1 έτος.
• Ασθενείς με άμισχο πολύποδα που αφαιρέθηκε τμηματικά επανελέγχονται σε 2-6 μήνες.
• Ασθενείς με ΚΠΕ που χειρουργήθηκαν επανελέγχονται σε 1 έτος εάν είχε γίνει ολική κολονοσκόπηση ή εντός 3-6 μηνών από το χειρουργείο εάν δεν είχαν ελεγχθεί πλήρως αρχικά.
• Άτομα με οικογενειακό ιστορικό πολυπόδων ή ΚΠΕ επανελέγχονται ανά 5 έτη, εάν δεν υπάρχουν ευρήματα στην κολονοσκόπηση, ή ανάλογα με τα ευρήματα.

Για ορθή προσέγγιση όσον αφορά την πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου ο πληθυσμός θα πρέπει να απευθύνεται στα ιατρεία πρόληψης ΚΠΕ, όπως αυτό που λειτουργεί στη ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΑ, όπου έμπειροι γαστρεντερολόγοι θα καταγράψουν τα δεδομένα και θα οργανώσουν το πλάνο παρακολούθησης. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να προληφθεί!